Hırami Ahmet Paşa Mescidi (Aya Yani Kilisesi)
Hırami Ahmet Paşa Mescidi (Yunanca tam adı: Hagios İoannes en te Trullo Kilisesi, kısaca Ayios İoannis veya Aya Yani) İstanbul’un Çarşamba semtinde Doğu Roma’dan kalma dinî yapıdır. Yapım tarihi bilinmemektedir.
Yapılış tarihinin 11. ya da 12. yüzyıl olduğu tahmin ediliyor. 1455 yılında Patrikhane’nin Pammakaristos Manastırı’na taşınması üzerinde oradaki rahibelere Aya Yani tesis edilmiştir. 1586’da Hırami Ahmet Paşa tarafından mescide çevrilmiştir.
Kapalı haç planlı yapılar tipinde, narteks ve apsis çıkıntıları dahil uzunluğu 15 metreyi geçmeyen bu küçük yapı, günümüze kadar oldukça iyi durumda gelmiştir. Ortada pencereli, yüksek kasnaklı bir kubbesi, doğu tarafında bir büyük iki küçük olmak üzere üç apsisi vardır.
İmrahor Camii (Studios Manastırı)
İmrahor Camii, Doğu Roma döneminde yapılmış İstanbul’da ayakta kalan en eski dinî yapıdır.
Doğu Konsülü Studios tarafından bugünkü Yedikule’de 454 yılında kurulan Studios Manastırı’nın bir parçası olan Aya İoannes Prodomos (Vaftizci Yahya) kilisesidir. Latin istilası sırasında harap olan manastır ve kilise 1293’te tamir edilmiştir. Osmanlı padişahı II. Bayezid döneminde İmrahor İlyas Bey tarafından camiye çevrilmiştir.
Osmanlı döneminde şehrin en büyük camilerinden biri olarak hizmet vermiştir. 1782 yangını ve 1894 depreminde büyük zarar görmüş, 1908’de çatısı çökmüştür.
Kalenderhane Camii (Kiriotissa Kilisesi )
Kalenderhane Camii, İstanbul’un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri’nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı’lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa’ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.
Yapı Osmanlı döneminde ilk olarak Kalender Tarikatı’na mensup dervişler tarafından kullanıldığından adı Kalenderhane olmuştur. Caminin avlusunda kilisenin ilk zamanlarında yapıya dahil olan ancak şimdi yıkılıp harabe halini alan duvar kalıntıları bulunmaktadır. Caminin kubbesi dört köşeden örülen kemelerle oluşturulan dairenin üstüne oturtulmuştur. Kubbede çok da eskiden kalmadığı anlaşılan mozaik desenleri bulunmaktadır. Özellikle yapı içinde yer alan mermer kaplamalar göz alıcıdır.
Tarihi
Bu sitedeki ilk yapı, Roma hamamı idi. Altıncı yüzyılı takiben (tarihleme taş işçiliğine bakılarak yapılmıştır) kilisenin büyük kubbesi ve yarı kubbeleri Bozdağan kemerine rağmen yükseliyordu. Daha sonra-olasılıkla yedinci yüzyıl-daha büyük bir kilise, ilk kilisenin güneyine yapıldı. Üçüncü bir kilise, tekrar kutsal yer olarak kullanılıyordu. Yarı kubbeler daha sonra Commenian döneminde onikinci yüzyılın sonu olarak tarihlenebilir Osmanlı’larca yıkıldı. Kilise manastır yapıları ile çevreleniyordu, Osmanlı döneminde hepsi tamamiyle yıkıldı. Constantinople’un Latin’lerde fethinden sonra, yapı Roma Katolik kilisesi olarak kullanıldı.
İstanbul’un 1453 yılında fethinden sonra, kilise Fatih Sultan Mehmed tarafından Kalenderi dervişlerine verildi. Dervişler burayı medrese olarak kullanıyordu. O zamandan beri Kalenderhane (Kalender evi) olarak biliniyordu. 18 nci yüzyılda Babüssaade (saray) Ağası Maktul Beşir Ağa tarafından camiye dönüştürüldü. Yangından ve depremden zarar gören cami 1854 yılında restore edildi.
Kalenderhane caminin minaresine 1930 yılında yıldırım düşerek yıkılmıştır. Minaresinin yanıp çökmesinden dolayı terk edildi. 1966-1975 yılları arasında Harvard Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi işbirliği ile yapılan bir araştırma ve kazıya konu olmuş, harap durumdayken 1968 yılında restore edilerek tekrar ibadete açılmıştır.
Read More about Kefeli Camii
